Төлеу Көбдіков – Қазақстанның халық ақыны, Қазақстан Жазушылар Одағының мүшесі.
Халық ақыны Төлеу Көбдіков Семей облысы, Шұбартау ауданы Баршатас ауылында дүниеге келген. ХІХ ғасырда өмір сүрген оның анасы мен анасының әкесі Сабырбай ақын-импровизатор болған. Төлеу Көбдіковтің атасы – Сабырбай Ақтайлақұлы атақты қазақ ақыны, ақындық дәстүрлерін оның қызы Қуандық және немересі Төлеу жалғастырған. Өлең жазып, ән жазып, Абаймен кездесіп, дос болған, онымен айтысқа түскен ақынның анасы Қуандық білімді әйел болған. Ол өз өмірінің соңына дейін Абай өлеңдерін есте сақтап анасынан поэзияға деген таланты мен махаббатын мұра етті.
Төлеу жас кезінде Абайды көрген. Ақынмен бірнеше рет кездесіп, өлең жазып, өзін Абайдың оқушысы деп санаған. Төлеу Көбдіковтің қолжазбаларында ақынмен кездесулерді жылулықпен сипаттайды. “Отаным”, “Қазақстан”,” Шар қаласына” атты алғашқы өлеңдерін 12 жасында жазған, және бұл шығармаларда туған еліне, жеріне деген махаббатын жеткізген.
1922 жылы ол қуғын-сүргінге ұшырап, мерзімін өтеген, одан кейін Алтай өлкесінде қуғынға ұшыраудан жасырынып, оны Мұхтардың тапсырмасы бойынша Абайдың немересі Архат Ысқақов тауып алған. Он жыл (1924-1934) ақын Қарқаралы түрмесінде болды. 1937 жылы ауыл мұғалімі болған Төлеудің ұлы Құлжанбек Республикалық кеңесте ауыл оқушылары да институттарда білім алуы тиіс деген ойын айтқаны үшін халық жауы ретінде қамауға алынды. Т.Көбдіковтің шығармашылығы Кеңес өкіметі жылдарында шыға бастады, осы жылдардың өлеңдері мен поэмаларында ол Қазақстандағы социалистік құрылыстың жетістіктерін, кеңестік адамдардың бақытты өмірін, Коммунистік партияны жырлады. Төлеу Көбдіков 1941 жылдан бастап Шар қаласында тұрды. Бұл жерде оның балалары, немерелері, шөберелері мен шөпшектері дүниеге келіп, тамырын жая бастады.
Ақын және суырып салма ақын ретінде Төлеу Көбдіковтің шеберлігі 1943-1946 жылдары республикалық және облыстық айтыстарға белсене қатысқанының нәтижесінде шыңдала түсті. Ақынның алғашқы «Менің батыр ұлдарыма» шығармасы 1943 жылы 25 шілдеде облыстық “Екпінді” газетінде басылып шықты. Осы жылы облыстық және республикалық газеттердің беттерінде оның “Ақшоқы тауының етегінде”, “Кең дала тарқатылды”, “Біздің жер жаудан тазарады” және т.б. өлеңдері жарық көрді. Өз өлеңдерінде ақын Отанын, халықтар достығын, тылдағы жанқиярлық еңбегін жырлайды.
1948 жылы Төлеу Көбдіковті Қазақстан Жазушылар одағына қабылдады, ал 1954 жылы ақын дүниеден өткен жылы “Қазақстанның халық ақыны” атағын берді. Халық әдебиетінің үлгілерімен қатар Т.Көбдіков жазба әдебиетті көп оқыды. Оның кеңестік Қазақстанның шынайылығын көрсететін шығармалары газеттер мен журналдарда жарық көрді. Ақынның “Алып күшті Отаным” 1951 жылы және таңдамалы жырлары 1956, 1975 жылдары жарық көрді. 2018 жылы Елбасының «Рухани жаңғыру» бағдарламасы аясында Шығыс Қазақстан облысы әкімінің қолдауымен “Абай әлемі” кітаптар топтамасы бойынша Төлеу ақынның шығармалар жинағын жарыққа шықты.
Өз өмірінің соңғы күніне дейін Шар қаласында тұрған Төлеу Көбдіков 1954 жылы 23 қарашада өзінің 80 жылдық мерейтойына жете алмай, дүниеден озды. Оның өсиеті бойынша ақын Шар қаласына жақын жерде, биік шоқыда жерленген.
Әдебиеттер тізімі:
- Исмаилов Е. Акыны.- Алма-Ата: Казгосиздательство, 1957.-340 с.
- Көбдіков Т. Атандым өз тұсымда Төлеу ақын.—- Астана:Фолиант, 2018.-280 б.
- Писатели и поэты Семейского региона: Библиографический указатель.– Семей: Изд-во «Дом печати», 2015. – С.45-47.
- Советтік Қазақстан жазушылары; Био-библиографиялық анықтамалық.- Алматы: «Жазушы, 1987.-735 б.